Empathie leren?
Empathie leren? Een opmerkelijk artikel verscheen onlangs rond het leren ontwikkelen van empathie. In het onderwijs zou er mogelijke ruimte komen om kinderen de kunst van zich inleven aan te leren.
Ik zag de vele enthousiaste reacties. Zelf dacht ik bij mezelf dat mensen uit het onderwijs wederom een vak moeten geven, dat wellicht met cijfers wordt geëvalueerd, want geen enkel vak is cijferloos. Die discussie wordt al veel langer gevoerd.
Het vak ‘empathie’ zal dus hoogs vermoedelijk geïmplementeerd worden in het vakje van ‘sociale vaardigheden.’ En uiteraard hoort daar een score bij. Ik kwam bij een aantal kritische bedenkingen. Moet dit nu als een ‘vak’ worden ingevoerd? Het schuifje van het vak ‘empathie’ opentrekken en na het lesmoment ‘schuifje weer dichttrekken’. En wat is eigenlijk empathie? Hoe kun je dit meten? Ik zou het echt niet weten, hoe je empathie kunt meten. Verliefdheid kun je niet meten, boosheid kun je niet in cijfers weergeven, dan enkel de intensiteit ervaren.
De ene mens kan zich gemakkelijk inleven in de ander, anderen hebben daar mee moeite mee en dan zijn er ook mensen die zich niet kunnen inleven in anderen. Empathie op zich in niet voldoende.
Pas als empathie samengaat met andere emotionele vaardigheden is een goed contact met anderen mogelijk. De basis van empathie is zelfobservatie. Empathie begint met onszelf. Het waarnemen van onze gedachten, gevoelens en emoties. Doordat er vaak oordelen meespelen over wat we waarnemen bij onszelf en minder empathie voor onszelf ervaren, is het juist heel moeilijk om zonder oordeel met de ander om te gaan. Het zich inleven en verplaatsen in iemands situatie blijkt vaak nog moeizaam te verlopen. We hebben allen met onze innerlijke criticus en strenge rechter te dealen.
Empathie is geen synoniem voor meelijden met anderen, ook al wordt dit gedrag grotendeels als zeer empathisch benoemd.
Tracht je aandacht voor zowel jezelf als voor anderen te vergroten, zodat het geleidelijk als vanzelf gaat. Na een bepaalde tijd klopt het zover dat je eigenlijk in aandacht aanwezig bent met jezelf en in contact met de ander, zonder dat je je daar speciaal op hoeft te concentreren.
Om een goed ontwikkeld inlevingsvermogen te ontwikkelen zijn zelfobservatie, communicatie van gevoelens en zelfbeheersing noodzakelijk.
Dit begint thuis en niet op school, hoewel leerkrachten, opvoeders zeker een ondersteunende rol kunnen innemen. Daarom zie ik empathie niet als een ‘vak’ dat ingevoerd zou moeten worden, maar over de hele lijn in de thuiswereld van opvoeding en de vormingswereld van het onderwijs een evidentie zou moeten zijn.
Hoeveel misverstanden zouden we niet kunnen voorkomen als we zouden proberen op de juiste manier op anderen in te gaan? Hoeveel problemen zouden niet als sneeuw voor de zon verdwijnen als we onze gevoelens helder en duidelijk zouden uiten?
De meeste conflicten ontstaan doordat mensen hun gevoelens niet delen, niet benoemen. Misverstanden worden niet opgehelderd. Het is helemaal niet vanzelfsprekend om gevoelens te uiten. Dikwijls wordt aangenomen dat de ander wel uit zichzelf begrijpt wat iemand dwarszit.
Dit toont aan hoe belangrijk inleving of empathie is. Wie niet de betekenis kan vatten van wat onuitgesproken tussen mensen hangt, heeft het vaak heel moeilijk in de communicatie met anderen.
Of je empathie echt kan ‘leren’? Ik heb de neiging om hierop met een ‘neen’ te antwoorden, maar het gebrek aan inleving kan wel enigszins bijgestuurd worden. En wat met mensen met psychopathisch, narcistisch gedrag? Ik hoor de vragen die rijzen bij dit blog.
Laat ons niet te lang hiermee wachten.
Inspirerende hartegroet
Mieke Box 45