De moed om creatief te zijn

Ik geloof stellig dat iedereen in zekere mate creatief tot heel creatief is…creatieve intelligentie wordt ook in het onderwijs gemeten, alleen zie ik persoonlijk creativiteit een tikkeltje anders. Iemand die creatief is durft ook origineel zijn, maar goed, op een of andere manier willen we ook graag origineel zijn; origineel creatief met een tikkeltje of een grote laag aan excentriciteit. Nu krijgen we het: de betekenis van ‘ excentriek ‘ : even stilstaan hoe jij dit woord gebruikt, in welke context je over iets of iemand zegt : ‘ Nou , dat is een nogal excentriek persoontje ‘ of ‘ Dit is een nogal excentriek gewaagd schilderij ‘. Ik geef zomaar even twee voorbeelden.

Creativiteit betekent ‘ originaliteit ‘ en meestal betekent dit ‘ non-conformisme’. In een onderzoek werd vastgesteld dat originaliteit essentieel is voor creativiteit, zolang het maar gepaard gaat met ‘ standvastigheid ‘, een karaktertrek die gedefinieerd wordt als het vermogen om creatieve ideeën in beweging te brengen en om te zetten in een boek, schilderij, liedje, scenario, kleding of een ander project. ( McCrea 2010); het is niet voldoende om alleen maar van je ideeën te dromen, je zal ook actie moeten ondernemen om ze te realiseren.

Creatieve mensen genieten meestal van situaties die complex en nieuw zijn, het is geen hobby maar dat is een manier van leven. Creatief zijn betekent concreet de moed hebben om je niet te conformeren aan wat binnen het plaatje van het gangbare denken past, maar evengoed met een tikkeltje excentriciteit. Nu kom ik even terug op de betekenis van dit woord en hoe dit gebruikt wordt bij mensen die zich creatief-excentriek naar de buitenwereld gedragen : excentriek
’heel anders dan anders en daardoor opvallend vb: dat meisje met die paarse haren kleedt zich altijd excentriek Synoniem: buitenissig’ .
EXCENTRIEK gedrag wordt aldus heel snel bestempeld als ‘ niet-conform de regels ‘ , terwijl heel veel creatieve zielen zich net niet willen conformeren aan de gangbare etikettes.
Excentriek wordt dus helaas te pas en ten onpas gebruikt om mensen die zich net anders gedragen ( en dat zijn meestal dus heel creatieve mensen/ jongeren) te labelen. Is creativiteit dan echt zo creatief als het wél binnen de kaders van het gangbaar maatschappelijk acceptabele goedgekeurd wordt? Een retorische vraag, even ter overdenking. We kunnen iets heel mooi en creatief vinden, maar…..weinig tot niet origineel. We kunnen hier eindeloos over discussiëren: wat is origineel en hoe zie jij originaliteit, wat vind jij excentriek en waarom vind jij iemand of iets excentriek?

Ik herinner me een oud-leerlinge, alweer jaren geleden, die heel vaak door mede-collega’s gelabeld werd als excentriek. Ik gaf toen heel wat lesuren in die klas en goed, ze was heel mondig, kon een hele klas doen luisteren naar hetgeen ze te vertellen had, ze opende discussies waar de mede-leerlingen zich afvroegen of dit nou wel kon in de les ( ik gaf gedragswetenschappen, dus in mijn vak vond ik dit natuurlijk gaaf) en ze was best een ‘ specialleke ‘; het bleek dat ik zowat één van de weinige leerkrachten was met wie ze het kon vinden, omdat ik niet oordeelde over haar kledingstijl ( kon je best excentriek noemen), haar eerlijke open houding en haar bijzonder grote zin voor creativiteit en originaliteit. Ze voelde zich helaas vaak niet begrepen in haar authenticiteit en werd snel in een ‘ hokje ‘ als onhandelbaar gestopt. Nochtans was er in wezen niets mis met het meisje….het probleem was eerder dat ze zich niet bepalen in haar kledingstijl, haar haarkleur en ik vond dit objectief gezien wél acceptabel evenals de mede-leerlingen. Medeleerlingen keken ook naar haar op, want hetgeen zij meestal niet durfden uit schrik voor ‘ straf ‘ , sprak zij ook vaak in naam van diegenen die met de daver op hun lijf zaten voor sancties. Ik herkende toen al zoveel zaken bij mijn leerlinge die nu duidelijker benoemd worden als hooggevoelig, emotioneel hoog intelligent, hartstikke spiritueel ( want daarover praatte ze op haar jonge leeftijd heel wijs en verstandig) heel creatief , origineel én buiten de gangbare normen in kledij…dus ‘ excentriek. Ze had dus ook voor de rest van het schooljaar het jammer label: onhandelbaar, excentriek en grofgebekt die enkel maar met een paar leerkrachten door één deur kon. Je kan nooit in een genormaliseerde aangepaste omgeving gedijen als totaal wezen als je ziel niet wordt gezien en dat gold eigenlijk ook voor mezelf. Ik denk niet dat ik ooit als excentriek werd gezien, maar alleszins wel als iemand met vreemde gedachten en meningen…dus anders en niet gangbaar normaal.

Ik herinner de mijn schooltijd als kind…ik gaf mijn eigen kleurtjes aan de zon, het gras, de lucht, de bomen en ik hoorde al snel dat de zon geel was, het gras groen, de lucht blauw en de bomen een bruine stam hadden, ik protesteerde als kleuter want ik wou vaak andere kleuren gebruiken, wisten kleuterjuffen in mijn kleutertijd dat een kind vanuit de ziel tekent en kleurt en maling heeft aan het opgelegde plaatje…wie weet zou de kleuter alle zin voor ‘ realiteit ‘ verliezen, dus snel de juiste kleurpotloden nemen. Als kind wordt de creativiteit van de ziel al heel jong en nog sneller dan snel in de kiem gesmoord. Het leert zich aanpassen, zich conformeren aan opgelegde realistische gangbare creativiteits-‘normen’. Zo hoort het en dat heet dan: mijn kind, het kind is heel creatief: sorry, mijn kind, het kind bootst na wat het opgelegd krijgt, en je hebt pech als je kind, het kind er even zijn laarzen aan veegt en koppig weigert zich te conformeren aan de gangbare normen van hoe het plaatje hoort te zijn. Ik denk en samen met mij dat onze generatie zich wellicht goed kan herinneren hoe de lessen tekenen, schilderen eraan toegingen. Daarentegen zijn mijn hart en ogen opengegaan toen ik me een kleine 20 jaar geleden ingeschreven had in een week schilderlessen in Nederland vanuit de antroposofie. Ik kan me nog herinneren dat ik me helemaal één voelde met mijn ziel en mijn hele zijn….ik werd mijn eigen creatie en originaliteit omdat die puur vanuit mijn ziel kwam en niet vanuit één of ander concept, omdat het zo hoorde te zijn: het was het proces en de weg zonder te weten waar ik met mijn creatie naartoe ging. Als kind zal ik misschien best een excentriek schepsel zijn geweest omdat ik soms mijn zon rood kleurde en mijn boom boven de grond zweefde : tijdens mijn studies heb ik natuurlijk ontdekt waarom ik die kleuren gebruikte en ik mijn boom liet zweven. Gelukkig wordt hier nu iets meer aandacht gegeven ( helaas worden leerkrachten nog veel te weinig ingewijd in kleurenpsychologie en kindertekening) en zeker in het Steiner-Onderwijs vond ik heel veel zaken terug die ik doorheen alle klassieke onderwijsvormen heb gemist. Algemeen kan ik stellen dat het ervaringsgericht onderwijs meer aandacht geeft aan de ziels-ontwikkeling van het kind. Misschien krijg ik nu even de wind van voren, maar ik kan heus terugkijken op heel wat jaren ervaring in de diverse onderwijsvormen.

Misschien ben je zelf ooit gepest of getreiterd omdat je rare ideeën had, niet ‘norm-aal ‘ te zijn en heb je afgeleerd om jezelf op een unieke originele creatieve manier te tonen en/ of uit te drukken.
Goedbedoelende mensen die jou probeerden te beschermen zodat je geen buitenbeentje zou worden, door druk op je uit te oefen om je aan te passen?
Mensen die niet zo sensitief of creatief waren als jij?
Mensen die ook wel jaloers op je waren omdat ze hun eigen creativiteit en sensitiviteit onderdrukten?
De meningen van anderen over jou, over mij zijn uiteindelijk slechts meningen en die bepalen echt niet jouw ware identiteit.
Omhels jouw creatieve zijn. Sta open voor alle mogelijkheden, merk ideeën op zonder oordeel en maak je er geen zorgen over of ze uitvoerbaar zijn.
Denk niet alleen ‘ out of the box ‘ ….want weet je: er is helemaal geen box!
Die box is ook maar een creatie van één of ander genormaliseerd brein en is een illusie.
Interessant is ook om eens de tijd te nemen om naar het leven van kunstenaars te kijken en wat jij creatief, origineel én zelfs een tikkeltje excentriek vindt, omdat creativiteit eindeloos verder rijkt dan enkele paden waarop jij mag stappen, linksom, rechtsom en slalom. Alles mag voluit in beweging stromen. Zolang je er jezelf en anderen niet tekort mee doet. Dit heet ik dan respect.

Veel liefs en op naar jouw eigen creatieve pad.
Mieke Moon Box 45
www.miekecoigne